روسیه با کدام راهبردها به تقابل با تحریم ها رفته است؟ - وبلاگ مطالعه

به گزارش وبلاگ مطالعه، آمریکا و اروپا از تحریم به عنوان یک ابزار علیه روسیه بهره می برند، تا بدون درگیری، طرف مقابل را در موضع ضعف قرار داده و مجبور به تغییر سیاست نمایند. با این حال روس ها هم در برابر این اقدامات بیکار ننشسته اند.

به گزارش گروه بین الملل وبلاگ مطالعه، از شروع بحران اوکراین در سال 2014 میلادی بیش از پنج سال می گذرد؛ وقتی با تظاهرات غرب گرایان ویکتور یانوکویچ از قدرت کنار رفت و روسیه این بحران را در کنار مرزهای خود به منزله تهدیدی برای امنیت ملی اش تلقی کرد. دامنه بحران تا جدا شدن شبه جزیره کریمه از اوکراین و پیوستن آن به روسیه در پی برگزاری یک همه پرسی پیش رفت.

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه همیشه ثابت نموده که وقتی کار به تهدید امنیت ملی این کشور بکشد با کسی شوخی ندارد. اهمیت راهبردی شبه جزیره کریمه هم برای روسیه برکسی پوشیده نبود و نیست، شبه جزیره ای که پیش تر هم بخشی از خاک روسیه بود و در زمان ریاست نیکیتا خورشچوف به اوکراین واگذار شده بود.

اما جدا شدن کریمه از اوکراین از جانب جبهه غربی مقابل روسیه دو مشکل اساسی داشت: اولا، تغییر در مرزهای بین المللی به شمار می آمد و ثانیا به منزله توسعه طلبی روسیه به سوی غرب تلقی می شد، امری که از منظر ژئوپلتیک بعضی اندیشمندان آمریکایی نیز از قبل پیش بینی نموده بودند.

بر این اساس، انتظار نمی رفت که طرف های غربی در برابر اقدام روسیه در اوکراین ساکت بمانند. در کنار سر و صداهای گسترده ضدروسی، یکی از اصلی ترین سیاست های طرف های آمریکایی و اروپایی در قبال روس ها پس از سال 2014، تحریم های اقتصادی بوده است. در این سیاست تحریمی، اتحادیه اروپا و آمریکا هر دو سهیم بودند.

بیش از 170 شهروند روسیه و 44 نهاد دولتی این کشور در فهرست تحریم های اتحادیه اروپا قرار دارند. تحریم های اتحادیه اروپا علیه روسیه تا ژانویه 2020 ادامه دارند و احتمال تمدید آنها هم وجود دارد. وزارت خزانه داری آمریکا هم بارها طی 5 سال اخیر دست به تحریم روس ها زده است که طیف وسیعی از موضوعات را در بر می گرفته است.

آمریکا و اروپا از تحریم به عنوان یک ابزار جایگزین جنگ بهره می برند، تا بدون درگیری، طرف مقابل را در موضع ضعف قرار داده و مجبور به تغییر سیاست نمایند. با این حال روس ها هم در برابر این اقدامات بیکار ننشسته اند. اقدامات روسیه در طیف های مختلفی اجرا شده که حتی در مواردی اروپایی ها را در برابر آمریکایی ها قرار داده است.

یکی از بدیهی ترین اقدامات روس ها، راهبرد تقابلی بوده است. به طور مثال، روس ها واردات مواد غذایی را از کشورهای تحریم نماینده ممنوع نموده اند که با توجه به بزرگ بودن بازار مصرف روسیه، توانسته بعضی کشورهای اروپایی را از درآمدهای قابل توجهی محروم کند. به نوشته دویچه وله، بخش زیادی از تولیدات چند کارخانه در شرق آلمان به روسیه صادر می شد و آنها اکنون این بازار را از دست داده اند. تحریم های تقابلی روسیه علیه کشورهای تحریم نماینده تا خاتمه سال 2020 اعتبار دارند که امکان تمدید آنها نیز وجود دارد.

از سوی دیگر روس ها از راهبرد جایگزین سازی نیز استفاده نموده اند. جایگزین کردن بازارهای اروپایی با بازارهای آسیایی بخصوص در زمینه صادرات انرژی از این جمله بوده است. اما مهمترین سیاست جایگزینی روس ها، سیاست جایگزین کردن سوئیفت بوده است. جامعه دنیای ارتباطات اقتصادی بین بانکی یا همان سوئیفت، روزانه میلیون ها پیغام بانکی را در سراسر دنیا رد و بدل می نماید و به یک نوع هژمونی دنیای دامن زده است. اما روس ها از سه سال پیش به فکر یک سامانه جایگزین بوده اند و آن را ایجاد هم نموده اند. هرچند تعداد بانک هایی که تا به امروز به این سامانه پیوسته اند هنوز چشم گیر نیست اما در واقع شکستن هژمونی سوییفت به مرور می تواند از اهمیت آن بکاهد.

روس ها همچنین با پیمان های دوجانبه پولی هم تا حدودی توانسته اند نقش دلار را در مبادلات اقتصادی خود بکاهند.

اما روس ها فقط به این راهبردها اکتفا ننموده اند. اروپا همچنان به انرژی روسیه وابسته است. این امر می تواند ابزاری را برای روس ها پدید آورد تا در برابر تحریم های غرب از یک برگ برنده برخوردار باشند و از راهبرد وابستگی انرژی بهره ببرند. پروژه گازرسانی نورداستریم 2، می تواند از همین مقوله محسوب گردد.

آلمان، همیشه از منتقدین سیاست های روسیه در اوکراین بوده است. اما احتیاج به انرژی چیزی نیست که برلین بتواند آن را با انگیزه های سیاسی کنار بگذارد، آن هم در شرایطی که در آمریکا کسی چون دونالد ترامپ بر سر کار است. آمریکا می خواهد خود تامین نماینده احتیاجهای انرژی اروپا باشد. گرهارد شرودر، صدراعظم سابق آلمان می گوید: آمریکا به دلیل اهمیت دادن به خواسته های اوکراین مخالف پروژه نورد استریم 2 نیست، بلکه می خواهد خود تامین نماینده بخشی از منابع گازی باشد. شرودر تاکید نموده که قوانین آمریکا علیه این پروژه گازی متکبرانه است و دخالت در امور داخلی آلمان محسوب می گردد.

نورداستریم 2، خط لوله ای است که گاز طبیعی را از روسیه با گذر از بستر دریای بالتیک به آلمان می رساند. ترامپ، پنس و دیگر مقامات آمریکایی آشکارا مخالف این پروژه هستند. و در این میان تنها به بیان مخالفت اکتفا ننموده اند بلکه از ابزار تحریم هم استفاده نموده اند. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، روز 29 آذر قانون سیاست دفاعی آمریکا، که تحریم خط لوله گازی نورداستریم 2 بخشی از آن بود را امضا کرد. این قانون پیش تر توسط کنگره هم به تصویب رسیده بود. مخالفت با این خط لوله تنها به دولت ترامپ در آمریکا اختصاص ندارد و دولت دموکرات باراک اوباما هم با آن مخالف بود.

این تحریم ها با مخالفت کمیسیون اروپا نیز روبرو شده است. کمیسیون اروپا گفته با هر گونه تحریم واشنگتن که فعالیت قانونی شرکت های اروپایی را هدف قرار دهد، مخالف است. سخنگوی کمیسیون اتحادیه اروپا در این خصوص ابراز داشته که در حال حاضر، کمیسیون مزبور در حال آنالیز تأثیر این اقدامات بر روی شرکت های اروپایی است.

کاملا معین است که پروژه نورداستریم 2 توانسته اروپا را در برابر آمریکا قرار دهد حال آنکه این دو در مساله اوکراین مشترکا در برابر مسکو قرار داشته اند و هنوز نیز قرار دارند. بر این اساس، مسکو به خوبی توانسته از وابستگی اروپا به انرژی خود برای اختلاف افکنی میان دو بلوک مخالفش بهره ببرد.

چند روز قبل، روسیه توانست قرارداد گازی خود را با کشوری تمدید کند که بیشترین مشکل را در 5 سال گذشته با آن داشته است: اوکراین. این توافق با میانجی گری اتحادیه اروپا و آلمان حاصل شده است! دقیقا همان کشورهایی که بر سر قضیه کریمه با روسیه دچار اختلاف جدی بوده و هستند.

آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان با استقبال از نهایی شدن قرارداد گازی بین روسیه و اوکراین گفت: این قرارداد تامین انرژی اتحادیه اروپا را تضمین می نماید. نزدیک به 18 درصد از کل گاز اتحادیه اروپا توسط روسیه تامین می گردد.

به واقع، روسیه توانسته به اروپایی ها اثبات کند که اگرچه با آنها اختلاف سیاسی و حتی ارضی دارد اما اروپایی ها به روسیه احتیاج دارند. این راهبردی است که روس ها از طریق آن تحریم جدی خود را عملا بی معنی نموده اند.